Produced by Sophia Canoni
Note: The tonic system has been changed from polytonic tomonotonic. The spelling of the book has not been changedotherwise. The footnotes have been placed at the end of the book.
Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σεμονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένειως έχει. Οι υποσημειώσεις των σελίδων έχουν τεθεί στο τέλος τουκειμένου.
Ιδιοκτησία του εκδότου. — Απαγορεύεται η ανατύπωσις.
Η μονή του Αρκαδίου, ολίγας ώρας απέχουσα του Ρεθύμνου, κείται επίμικρού οροπεδίου, το οποίον ουδεμίαν έχει φυσικήν οχυρότητα, αλλ'ένεκα του ισχυρού του περιβόλου και της κεντρικής του θέσεωςεχρησίμευσε καθ' όλας τας κρητικάς επαναστάσεις εις συναθροίσειςεπαναστατικάς και ως πρώτον καταφύγιον των γυναικοπαίδων.
Είναι μία των αρχαιοτέρων και πλουσιωτέρων μονών της Κρήτης. Ηχρονολογία όμως της ιδρύσεως της δεν είναι θετικώς γνωστή.Επανειλημέναι καταστροφαί, κατά τας διαφόρους επαναστάσεις και ταςέξωθεν επιδρομάς, εξηφάνισαν παν μνημείον γραπτόν και εγχάρακτον,δυνάμενον να διαφωτίση την αρχαιοτέρα ιστορίαν της μονής.
Υπάρχει μόνον παράδοσις, καθ' ην το Αρκάδι εκτίσθη επί τουαυτοκράτορος Αρκαδίου και εις μνήμην αυτού ωνομάσθη Αρκάδιον· αλλ'είναι ενδεχόμενον η παράδοσις να εσχηματίσθη εξ εικασίας από τοόνομα της μονής. Οπωσδήτοτε η παράδοσης αύτη αναφέρει ότι τοΑρκάδι εκτίσθη υπό την επιστασίαν της αρχαιοτάτης μονής του ΑγίουΑντωνίου, ήτις σώζεται και σήμερον, εις απόστασιν ημισείας ώρας,ως μετόχιον του Αρκαδίου. Κατά την μαρτυρίαν δε ταύτην, το Αρκάδιεκτίσθη το 395 και η πρώτη καταστροφή την οποίαν υπέστη συνέβηκατά την κατάληψιν της νήσου υπό των Σαρακηνών εν έτει 823 (1).
Όταν οι Τούρκοι επήλθον κατά της ενετοκρατουμένης Κρήτης, οηγούμενος του Αρκαδίου Πατελάρος έσπευσε και υπέβαλεν υποταγήν ειςτον αρχηγόν του προελαύνοντος εναντίον του Χάνδακος τουρκικούστρατού. Ούτος δε εις ανταμοιβήν έδωκε προνόμιά τινα εις τηνμονήν, εξασφαλίζοντα τας κτήσεις και τα δικαιώματά της.Εξαιρετικώς εις το Αρκάδι επέτρεψε να έχη κώδωνα, προνόμιον τοοποίον δεν φαίνεται να διετηρήθη επί πολύ, και έν μέτρον παντούτης νήσου διά το έλαιον και τον σίτον.
Το Αρκάδι, ως είπον, ήτο πλουσιώτατον, έχον κτήματα καθ' όλην τηννήσον. Και εις την Κωνσταντινούπολη ακόμη, κατά το Ατμεϊντάν(Ιππόδρομον) είχεν ιδιοκτησίας, οικίας και εργαστήρια. Εκ τωνδωρητών δε της μονής διεσώθη η μνήμη του «άρχοντος» Μηλιώτη καιτης συζύγου αυτού, οίτινες πολλά και μεγάλα κτήματά των, κείμεναεις την περιφέρειαν του Μυλοποτάμου, αφιέρωσαν εις το Αρκάδι.Εκτός δε των ακινήτων, η αρχόντισσα Μηλιώτη εδώρησεν εις την μονήνδακτύλιον με αδάμαντα μεγάλης αξίας, όστις εσώζετο μέχρι του 1866,ότε εις την καταστροφήν της μονής εχάθη.
Η προστασία του κατακτητού δεν επροφύλαξε την μονήν από την βίανκαι την αρπαγήν βραδύτερον, ότε αχαλίνωτος τουρκική αναρχίααπελύθη κατά των Χριστιανών. Οι Τούρκοι δεν κατελάμβανον μεν διάτης βίας τα κτήματα της μονής, αλλ' εξεβίαζον τους ηγουμένους καιτα συμβούλια του Αρκαδίου να τ' ανταλλάσσουν με γαίας μηδαμινήςαξίας. Προς τον εξαναγκασμόν δε τούτον έφθανον μέχρι φόνου τωνανθισταμένων μοναχών. Κατ' αυτόν τον τρόπον μέγα κτήμα της μονήςμε 14.000 ελαιόδενδρα εις τα περίχ