Note: The tonic system has been changed from polytonicto monotonic, otherwise the spelling of the book has not been changed. Footnoteshave been converted to endnotes. //Σημείωση: Ο τονισμός έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό. Κατά τα άλλαέχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Οι υποσημειώσεις των σελίδων έχουνμεταφερθεί στο τέλος του βιβλίου.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ
ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
ΠΛΑΤΩΝΟΣ
ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ
ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΕΡΒΟΥ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Εις την σειράν των Πλατωνικών διαλόγων ο Μενέξενος έχει θέσιν μοναδικήν. Καιαν, ακολουθούντες την σχολαστικήν κατάταξιν, ηθέλαμεν να τον χαρακτηρίσωμεν,δεν θα ηδυνάμεθα ούτε σωκρατικόν, ούτε μεταφυσικόν,ούτε αισθητικόν, ούτε πολιτικόν να τον ονομάσωμεν.Πολύ ολιγώτερον δεν θα ηδυνάμεθα να τον είπωμεν ηθικόν, όπως τονσημειώνει η αρχαία γραμματική παράδοσις. Διότι απλώς και μόνον είναι οΜενέξενος θαυμάσιον σατυρικόν κομψοτέχνημα του Πλάτωνος — μία ειρωνικήσάτυρα και σατυρική ειρωνεία κατά των ρητόρων εκείνης της εποχής καιγενικώτερα κατά της ρητορείας μέσα εις την οποίαν εκολυμβούσαν τότε οιΑθηναίοι όλοι, μορφωμένοι και αμόρφωτοι, πολιτικοί και λαός. Η γραφομένηαττική διάλεκτος, μάλλον κατασκεύασμα των τότε ανεπτυγμένων παρά αυθόρμητηγλώσσα του λαού, σοφά ζωντανευμένη όμως με τους ιδιωτισμούς και τας ποικιλίαςτης εκφράσεως του Αθηναϊκού λαού, έγινε θαυμαστόν και ίσως μοναδικόν όργανονφιλοσοφικής και περιεκτικής και λογικευτικής εκφράσεως. Ο τρόπος τουσυνδυασμού των λέξεων και της συναρτήσεως των φράσεων, ιδίως των μετοχικώνκαι απαρεμφατικών, καθώς και η επιτηδεία χρήσις επιρρηματικών μορίων καιαφηρημένων επιθετικών προσδιορισμών, έδιδαν όλ' αυτά μαζί κάποιαν ενάργειανεις τον ορισμόν κάθε σκέψεως και κάθε πράγματος και συνάμα κάποιαν γενικότηταχαρακτηρισμών. Ώστε από ένα βαθύγνωμον Θουκυδίδην ή από ένα σοφώτατονΠλάτωνα ή από ένα καλλιτέχνην Ξενοφώντα να διατάσσεται η Αττική έκφρασις μεαρτιότητα καταπληκτικήν, άφθαστον, τελείως δε αρμονίζουσαν την έννοιαν με τονήχον.
Ακριβώς όμως η τελειότης της Αττικής γλώσσης και η θαυμαστή φανέρωσις τηςτελειότητός της εις τα έργα των μεγάλων συγγραφέων και εις τους λόγους τωνυπερόχων πολιτικών και σοφιστών παρέσυραν τους πολλούς και τους συνήθεις ειςγλωσσικήν παρεκτροπήν, ήτοι εις παιγνιώδη χρήσιν της γλώσσης δι' αντιθέσεωνκαι διαστολών ασυνηθίστων, διά συνδυασμών και συναρτήσεων απροσδοκήτων,διά φορτικής παρεμβολής μορίων και δι' άλλων ποικίλων τρόπων φρασεολογικών.Εις τόσον δε πολύ έφθασεν η παρεκτροπή, ώστε, ως δύναται κανείς εύκολα νασυμπεράνη από τας λεπτομερείας της ιστορίας των Αθηναίων εκατάντησε ναπείθουν οι ρήτορες και να παρασύρουν όχι με νοήματα εμβριθή αλλά μεφρασεολογίας στομφώδεις. Κ' εκατάντησεν ακόμα να εκλαμβάνεται υπό του λαούη γραμματισμένη φλυαρία αντί σοφίας και η σπουδή της ρητορικής ως ανωτέραμόρφωσις. Το δε χειρότερον έγινεν η γλωσσομανία αίτιον, από τα κυριώτεραμάλιστα, της ελαφρογνωμίας και της απραγμοσύνης των ανθρώπων, σύγκαιρα δετης επιπολαιότητος και της ανοησίας εις την διαχείρισιν των πολιτικώνπραγμάτων.
Εκείνον τον καιρόν υπήρξαν ρήτορες (αυτού του είδους), επαγγελματίαισυζητηταί των κυβερνητικών ζητημάτων και άλλοι ρήτορες φλύαροι τωνδικαστηρίων και άλλοι ακόμη διδάσκαλοι ρήτορες διά να πληθύνεται έτσι ηρητορευτική γενεά, παράλληλα με την άλλην εκείνην γενεάν των επαγγελματιώνσοφιστών, η οποία βαθμηδόν διέστρεψε την φυσικήν αίσθησιν και