Naar het Fransch van GustaveGeffroy.

Winkel in Ploërmel. Straat in Ploërmel.Huis van den hertog de Mercoeur.

Bij Châteaubriant ga ik mijn reis door Midden-Bretagnebeginnen. Dat langgerekte plaatsje ligt aan de Chère, in eengordel van overblijfselen der vroegere wallen en een breede olmenlaanop de plek der dichtgeworpen grachten. Oude steenen en mooie boomen dusals omgeving van een stadje, waar eenige huizen met puntgevels alsverloren staan in zindelijke, smalle straten. De industrie, die eentijd lang bloei en leven bracht, maar die nu bijna verdwenen is, was delederindustrie. De groote herinnering is er Françoise de Foix,gravin van Châteaubriant. Zij heeft op het kasteel gewoond ofliever op verschillende kasteelen, en elk dier woningen is als eenillustratie van haar avontuurlijk lot, want hier gaan, als zoo vaak,legende en historie hand aan hand en moeten met elkander wel verwardworden, zoo innig mengen zij dooreen hun leugen en hun waarheid.

Boer uit Pontivy.

Nemen wij ze, zooals ze zich aanbieden, ons voorbehoudend latervoorzichtig een oordeel uit te spreken. Françoise de Foix,dochter van Jean de Foix, vicomte van Lautrec, vermaagschapt aan hethuis van Navarre, kwam uit het Zuiden over, om, toen zij pas twaalfjaren telde, te worden uitgehuwelijkt aan Jean de Laval, graaf vanChâteaubriant, die zich met zijn kindvrouwtje opsloot in zijnleenheerlijk kasteel. Dit is het eerste tooneel vanFrançoise’s leven, en wat er verder volgt, ziet er woesten dreigend uit, een ingang, door twee torens bewaakt, een ringmuur metvier torens aan de hoeken, een ontoegankelijke gevangenis in ’tmidden, en alles vervallen, ingestort, vol bressen en gaten.

De eerste huwelijksjaren sleet zij dus, verborgen voor de wereld inhaar ommuurde gevangenis. Toen had er een verandering van domicilieplaats, en ofschoon zij nog wel een gevangene bleef, kreegFrançoise de Châteaubriant toch een wat vroolijkerverblijfplaats. Jean de Laval liet bij zijn feodaal kasteel eenlustslot bouwen, in 1524 begonnen en pas in 1538 voltooid. Dat is hetNieuwe Slot dichtbij ’t Oude Slot, een klein paleisje inRenaissance-stijl, maar opgetrokken in de schaduw van den militairenbouwtrant, die de Middeleeuwen kenmerkt, een deur tusschen een toren eneen torentje, een tuin, waarop de vensters van twee binnengevelsuitkomen, ook weer door torens afgesloten; in een dier torens de trap,die tot Françoise leidde, en dan nog een zuilengalerijtje naareen paviljoen, dat tusschen het Oude en Nieuwe Slot gebouwd was.

Wat er daar precies gebeurde, niemand weet er in werkelijkheid ietsvan. Men zegt, dat ondanks [314]...